Dichtbij Amsterdam ligt Broek in Waterland, misschien wel een van de mooiste dorpjes van Noord-Holland.

Broek in Waterland is de laatste stop op onze Windmolens Zaanse Schans en platteland tour. Tegenwoordig is Broek een rustig plattelandsdorpje met een paar duizend inwoners. Maar ooit was het een rivaal van het machtige Amsterdam. Het had een diepe haven met directe toegang naar de Zuiderzee, zodat hier grote zeeschepen konden aanmeren.

Het meest opvallende beeld in Broek zijn de oude houten huizen, bijna allemaal geverfd in grijze grondverf. De huisjes hebben nog veel van hun oorspronkelijke details behouden, zoals Dodendeuren, die enkel werden gebruikt voor huwelijken en begrafenissen. Veel huizen hebben tegels op de schoorstenen: een simpele maar effectieve voorzorgsmaatregel om te voorkomen dat er heksen je huis binnenvliegen. Broek heeft dan ook geen last van heksen.

Hervormde kerk Broek in Waterland

Het pronkstuk van Broek is de schitterend gerestaureerde zestiende eeuwse kerk. De vloer van de Hervormde kerk is geplaveid met de grafzerken van de rijke inwoners van Broek, zoals die van Neeltje Pater. Deze multimiljardair bezat twee handelsschepen en was een van de grootste aandeelhouders van de Vereenigde Oostindische Compagnie. De VOC, de eerste multinational ter wereld, werd schatrijk met de handel in specerijen.

Het huis van Neeltje staat er nog altijd, net als de haven waar ze naar verluid haar fortuin in gooide, woedend als ze was toen een van haar schepen terugkwam uit de Oost terugkeerde met waardeloze appels. In de zoektocht naar het fortuin van Neeltje Pater is de haven gebaggerd, zonder resultaat.

De schat van Neeltje Pater

Volgens sommigen is het meeste van het fortuin verborgen als aandelen in the Bank of England. De verborgen schat van Neeltje Pater houdt zelfs nu, eeuwen later, de gemoederen bezig, want nog steeds melden zich mensen die beweren haar nazaat te zijn.

Nadat Amsterdam definitief zijn positie vestigde als handelsstad, werd Broek een populair vakantieoord voor Amsterdamse rijken. Zeker in de zomer, wanneer de stank in de grote stad niet te harden was, was Broek een oase voor zeekapiteins, handelaren en bankiers. Aan het havenrak bouwden ze schitterende theehuizen, met uitzicht over de vroegere haven. Broek in Waterland stond op de kaart als het rijkste en schoonste dorp van Holland.

Keizer Napoleon in Broek

De huisvrouwen en dienstmeiden stonden namelijk bekend om hun obsessieve schoonmaakwoede: je kon er van de vloer eten. In de 18de en 19de eeuw was Broek een verplichte stop op een reis door Holland. In 1811 werd het dorpje vereerd met een bezoek van keizer Napoleon. Hij was -volgens de overlevering- erg beleefd en trok zelfs telkens zijn schoenen uit voordat hij de huizen binnenliep. Maar op een gegeven moment werd hem de toegang geweigerd door een dienstmeid, die net was begonnen met het dweilen van de gang. De kleine keizer moest maar even wachten tot de vloer droog was. Ja toch?